Tresoarster jûn

Foar it ferlanglistke... Alice yn Wûnderlân

Fan’e jûn wie ik wer ris yn Tresoar te finen. In Moannejûn oer Tiny Mulder, no. Troch dize en snie fûn ik út wurk myn wei nei it Âldehouster Tsjerkhôf. Rom op’e tiid antichambrearre ik earst mar even by Obe Postma en J.J. Slauerhoff. Net it minste selskip sa as foarprogramma. Bai Juyi wie der ek by, mar inkeld yn oersetting. Wat in hânskriften hiene Fryslâns twa grutste earste-helte-20e-ieuske literaten oars ek. Út harren briefkaarten en oantekenboekjes koe ik yn it dimmen muséumljocht net wiis wurde.

Doe it haadoptreden fan’e jûn. Tiny Mulder har Lewis Carroll samling waard oerdroegen oan Tresoar. Har likegoed skriuwende efterneef, Nicolaas Matsier, dy’t tafalligernôch de beide Alice-boeken yn it Nederlânsk oerset hie, spruts. Gedichten klonken, wy learden by oer de fernijing fan it berneboekesjânre yn’e jierren ’50, foto’s en animaasjes dûnsen oer it skerm, Albertina Soepboer sei moais oer mearkes. Bert Looper fan Tresoar hie it oer in besprek dat er (herkenber foar my…) skreaun hie as krekt-ôfstudearre jongkeardel. Ta beslút song Roel Slofstra. Miende dy it echt dat er de gitaar oan’e wylgen hongen hat? Twa musical-eftige lieten oer in diktatoriale hoanne, út begjin ’80 fan Tiny Mulder. De man syn stim is in losrinnend monumint: hy sjongt it Frysk sa kreas en fersoarge as it Nederlânsk fan in Boudewijn de Groot.

Nei ôfrin kaam ik noch oer Douwe Kalma te sprekken. Faaks hat hy dochs myn yntroduksje ta literêr Frysk west. Men seach dêr nuver fan op. Ik bin bang dat myn namme skylk makke is as Douwe Kalma-kenner en Jongfriesiolooch… Kin ik my yn Frysk-kulturiele kriten net mer fertoane sûnder mei Dearsums dizige drakedeader assosjearre te wurden… Mar goed, myn plande blôchke oer syn nuvere sonnettesyklus De fjûrren fen Sint Marten moast der dochs ris fan komme. En der binne jubiléa op komst: op 18 oktober 2013 sil Douwe Kalma sechtich jier ferstoarn wêze, en, neffens my wichtiger, yn 2015 is it hûndert jier lyn dat er de Jongfryske Mienskip begûn.

En sa mette ik ek noch de wrâldferneamde Pieter de Groot, fêst-lêzen kolumnist by de Ljouwerter. Blykt dan sa mar in oerpake út Tersoal te hawwen. (Je kinne yn in Frysk selskip gjin doarp neame of de foarâlden komme efkes del.) Tsja, Tersoal, wa syn foarteam komt der net fuort? (Mynt, foarsafier’t ik wit.) Gjin wûnder dat dêr mar sa’n bytsje minsken wenje.

Tiisdei, sân desimber 2010.

It fleanen op it Fean

Op 31 july 1910, sneon hûndert jier lyn, wie der wat te rêden op it Hearrenfean. Clément van Maasdijk, ien fan’e earste Nederlânske aviateurs, fierde dêr de earste offisjele flecht mei in fleantúch yn Nederlân út. Der waard in grutte sjo fan makke. De iisbaan Thialf wie mei tribunes ta festivalterrein optuge. Tsientûzenen taskôgers kochten tagongskaartsjes fan f 0,50 en f 1 om it fleanwûnder fan tichteby te sjen.

Van Maasdijk syn Biplan Sommer wie licht, wif, en dreech yn’e loft te hâlden. Inkeld by wynstil waar koest der feilich mei fleane. Noch gjin moanne nei syn ‘histoaryske flecht’ op it Fean gie it dan ek grouwélich op’e kop ferkeard. By in réprise fan it Fean, op in fleandemonstraasje by Arnhim, stoarte er del. De earste vliegenier wie dea.

As betinking fan dizze earste Nederlânske flecht en de tragyske iere dea fan Clément van Maasdijk is der op it stuit in útstalling yn Museum Van Haren. Juster giene wy der efkes te sjen. De eksposysje wie lyts: filmbylden, in pear foto’s, in model fan’e Biplan Sommer, promoasjeguod fan it fleanfeest, in brief fan’e piloat, in stik fan syn propeller. Foar ien dy’t alle fakânsjes nei fleantúchmuséa meitôge waard, falt soks in bytsje ôf. Miskyn hie ik wat mear Clément ferwachte, en seker ek wat fan’e réaksjes út dy tiid op Van Maasdijk syn fleanerij en dea.

Net yn’e tentoanstelling ferwurke bygelyks wiene de poëtyske rougjalpen dy’t op sa’n ferstjerren skreaun waarden. Yn elts gefal hie it folgjende fers, fan nimmen minder as Obe Postma, lâns komme moatten:

Fleanen

By de dea fan Clément van Maasdijk, 27 augustus 1910

.

It wie op ‘t Fean. Dêr soe it fleanen wêze,

En tûz’nen streamden út heel Fryslân gear.

It wie in moaie jûn en wurch fan ‘t wachtsjen

Lein’ w’ op’e greide. Einlings it fleantúch kaam

En elts oerein. De klok waard let; meits romte!

Do naamst dyn wiffe plak; de skroef fleach rûn;

Lit los! De tsjillen rôlen, hurd en hurder;

Mar no, hy roert gjin grûn mear! wûnder! sjoch!

Hy stiicht, hy giet de loft yn as in fûgel!