Wachtsje op winter

Desimber is it ûnderwilens. Niis foel der wat heil. De wolkens jeie en it is lykas ûnthjit it dimde, skeane ljocht kjeld en snie. It is wachtsjen op ‘echte’ winter. Slim winter.

Hjirûnder in fotootsje fan twa jier lyn (29 des. 2009), lâns in dykje tusken Sint-Maarten en Valkkoog, by Skagen yn Westfryslân. In keale ikker. In âld hok en in rustich lânbou-reau.

Yn sfear hat Westfryslân, yn dy kriten, grif wat fan’e noardlike Fryske bou. Keale klaai, pleatsen, krimpdoarpen, rust. Altiten wyn, en by winter kjeld.

De ferbining fan Frysk en kjeld is al âld. Net om’e nocht lei Gysbert Japix yn syn ‘Nauw-keurigen Needer-lander’ (fan 4 july 1655) it skaaimerkende Fryske â-lûd út mei de wurden: “…gelijk de Schier-kraey ‘s winters sneeuw en ys-vorst-kille uytkeelt, met een FRIESCH woord: Kâd, Kâd. i.e. koud, koud…”

Kâld is it hjir by ús, mar it is in kjeld net sûnder in beskate skientme.

Moandei, fiif desimber 2011.

Gjin ‘rânemar’ op Wieringen…

Krekt lies ik wat goed nijs liket te wêzen: de provinsje Noard-Hollân sil bekind meitsje net troch te gean mei de oanlis fan in mar oan’e súdkante fan it âlde eilân Wieringen. In wyld plan om nei tachtich jier as noch in mar op’e râne fan’e Wieringermarpolder oan te lizzen (sokke plannen hawwe/hiene se ek by de Noardeastpolder), dat troch projektûntwikkelders mei machtige freontsjes, tamtearre demokratyske kontrôle, brúskearre boargers, en faaks sels klearebare korrupsje, sûnder erchtinken trochtreaun drige te wurden. Saved by the crunch, liket it no. Inkeld jildpine hat dizze oerdwylske Noard-Hollânske ‘Blauwestad’ keare kind.

Oarekant de Ôfslútdyk leit Wieringen, in stoeve liembult mei in hânfol âlde doarpen. Lyts, mar wûndermoai sa’t it is. Rinne je der om, fielt it noch altiten as in eilân. In (West)frysk eilân boppedat, in soarte fan Gaasterlân dat fûl yn’e wyn op folle see ôfmeard skynt. De Wieringers ha wrotte moatten om harren pôle yn stân te hâlden. Hja bouden dykjes fan seewier om op it waad kegen te feroverjen foar in bytsje mear romte foar har skiep. Yn’e rin fan’e 19e ieu slaggen se der yn de Polder Waard Nieuwland te bedykjen, dy’t in bytsje mear wolfeart brocht.

De ien nei lêste dei fan 2009 swalken Plaatsman en ik om oer Wieringen. It hie snijd, der waaide in izige wyn fan it waad, de loft siet ticht yn alle kleuren griis, de lea hast beferzen stapten wy manmoedich om. It wie stjerrende kâld, mar wat wie it hjir ûnbidige moai. De gielstiennen pleatskes, de stânfêste tuorren, de kliffen, beamwâlen en túnwaltsjes, de oandwaanlik platte âlde wierdykjes dy’t ea de keech ferdigenen. Yn’e doarpen seachst posters foar de ruten, as in omdôch protest tsjin it wetter en de rekreaasjeparken dy’t dit burgen lântsje omstrûpe soene.

Mar no liket de súdrâne fan Wieringen rêden fan megalomane ûntwikkelingsprojekten. Polder Waard Nieuwland wurdt net splis set foar in pear boatsjefarders op wat mei in grouwélich ûnsjogge namme Lago Wirense hjitte moast. De seeklaai fan’e Wieringermar wurdt net opoffere oan in bytsje flugge winst yn it no. Lit ús it hoopje. Foar no mar even in fotootsje fan ôfrûn desimber.

Útsjoch op Hippolytushoef fan'e kant fan Stroe

Woansdei, trije novimber 2010.

Provinsjes en identiteit

Earne djip fuort witte Friezen út Fryslân wol dat der sawat bestiet as ‘Westfriesland’. Dat stik Hollân oan it oare ein fan’e Ôfslútdyk. Dy polders mei bollefjilden en fakânsjehúskes ûnderweis nei it strân.

De lêste tiid (de ferkiezings, no) heare je hyltyd faker nuvere gjalpen fan ‘hef de provinsjes mar op!’, of ‘fusearje mar raak mei dy âlde brot!’. ‘Huppatee, smyt Fryslân mar op ien bult mei Grinslân en Drinte.’ In faak brûkt argumint tsjin sokke fúsjes is dat guon provinsjes in eigen identiteit hawwe, dat op guon plakken de ynwenners har tige mei har provinsje ferbûn fiele. Dat Fryslân Fryslân bliuwe moat, is it populistyske stânpunt wurden. Miskyn ek in kwealike saak oars: it fersterket mar wer de idee dat provinsjes de fuorútgong yn’e wei stean.

Dat Fryslân om har identiteit bysûnder is, dat witte de listlûkers yn ferkiezingstiid no en dan noch út’e mûle te krijen. Mar oare parten fan Nederlân ferjit men soks leaver fan. Nim no dat ûnderskatte en ûnbekinde Westfryslân (‘Noord-Holland’), dat skiereilân tusken Amsterdam en it Waad.

Myn (West-)Frysksinnige Westfryske freon Plaatsman skreau dêr krekt in sterke observaasje oer op syn weblôch. Ik wol dat stikje it Frysklêzend weareldsje tige oanrikkemandearje. It wurdt oars ek ris tiid dat wy Fryslân-Friezen wat mear nei it súdwesten seagen, ynstee ús altiten allinnich op in troch Grins dominearre ‘Noard-Nederlân’ te fiksearjen.

West-Friesland is gebleven. De folklore verdween misschien, het dialect ook zowat, maar een West-Fries bleef ‘n West-Fries, een schuur een boetje, eendenkuikens pulletjes. Nog altijd is er ‘n echte eigen identiteit, al reduceren de Hollandse media die graag tot alcoholmisbruik en een te hoog suïcidecijfer.

Sneon, fiif juny 2010.